Choroba von Willebranda jest wrodzoną skazą krwotoczną, spowodowaną niedoborem lub całkowitym brakiem czynnika von Willebranda, i wtórnie, czynnika VIII we krwi. Czynnik ten jest białkiem, które jest potrzebne, aby proces krzepniecia krwi przebiegał prawidłowo.
Pierwsza publikacja na temat choroby von Willebranda pochodzi z 1926 roku, a jej autorem jest fiński lekarz Eric von Willebrand. Zauważył on, że u pewnej rodziny rybackiej występowały częste krwawienia i krwotoki. Opis ich przypadku dał podwaliny pod dalsze badania i odkrycie czynnika krzepliwości krwi.
Po śmierci Erica von Willebranda badania nad chorobą kontynuowała grupa szwedzkich badaczy, m.in.: Inga Marie Nilsson, Margareta Blomback i Irene von Francken, którzy w 1956 roku opracowali pierwszą substancję leczniczą. Ich dalsze badania wykazały, że przyczyną przedłużonego czasu krwawienia u pacjentów jest niedobór białka występującego w osoczu. Białko to odkryto w 1959 roku i nazwano czynnikiem von Willebranda, a skazę krwotoczną spowodowaną jego niedoborem – chorobą von Willebranda.
Niewystarczająca ilość czynnika (lub jego brak) sprawia,
że proces krzepnięcia krwi przebiega wolniej.
Prawidłowy
proces krzepnięcia
Etap 1
Naczynia krwionośne kurczą się, aby spowolnić dopływ krwi do zranionego miejsca.
Etap 2
Płytki krwi, czyli małe komórki o średnicy nie większej niż 1/10 000 cm, które krążą we krwi, przylegają do ścianek uszkodzonego naczynia krwionośnego i tworzą tak zwany “czop” w miejscu zranienia.
Etap 3
Czynnik von Willebranda działa jak klej, który utrzymuje płytki krwi w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego.
Etap 4
Czynniki krzepnięcia (białka) krążące we krwi gromadzą się na powierzchni płytek, tworząc skrzep fibrynowy o strukturze przypominającej siateczkę.
Prawidłowy czynnik von Willebranda (vWF)
Proces krzepnięcia
w chorobie von Willebranda
Etap 1
Naczynia krwionośne u osób z chorobą von Willebranda kurczą się w prawidłowy sposób.
Etap 2 i 3
Osoba z chorobą von Willenbranda ma we krwi zbyt mało czynnika von Willebranda lub nie działa on prawidłowo. Z tego powodu nie spełnia on swojej funkcji, polegającej na utrzymywaniu płytek krwi w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego. Płytki krwi nie przylegają do wnętrza naczynia krwionośnego wystarczajaco silnie.
Etap 4
Czynnik von Willebranda transportuje czynnik VIII w układzie krwionośnym i chroni go przed rozkładem. Czynnik VIII to jedno z białek potrzebnych do wytworzenia skrzepu. Jeżeli jest zbyt mało czynnika von Willebranda, czynnik VIII traci swoją stabilność i jest szybko niszczony - jego ilość we krwi może zmaleć. Bez prawidłowego poziomu czynnika VIII utworzenie trwałego skrzepu wymaga więcej czasu.
Nieprawidłowy czynnik von Willebranda (vWF)
Dziedziczenie następuje autosomalnie recesywnie – do jej wystąpienia potrzebne są dwa allele ,,wadliwego” genu (znajdującego się na 12 chromosomie).
Choroba von Willebranda może mieć 2 przyczyny:
Objawy choroby von Willebranda i ich intensywność zależą od typu choroby.
Charakterystycznymi objawami choroby von Willebranda są:
Objawy mogą pojawić się w każdym wieku. U dzieci pierwszymi oznakami mogą być liczne siniaki, krwawienia z nosa, czy przedłużone krwawienia po skaleczeniu. Chociaż objawy mogą wystąpić u kobiet i u mężczyzn, choroba von Willebranda jest jednak bardziej uciążliwa w życiu codziennym dla kobiet, ponieważ prowadzi do krwotocznych miesiączek oraz powikłania po porodach.
Charakteryzuje się zmniejszoną zawartością czynnika von Willebranda w osoczu. Chorzy posiadają we krwi czynnik von Willebranda, jednak jego ilość nie wystarcza do prawidłowego krzepnięcia krwi. Szacuje się, że ten typ choroby występuje u ok. 75% wszystkich chorych. Niestety znaczna część z nich nie jest tego świadoma. Dopiero poważne urazy lub zabiegi chirurgiczne, które są powikłane krwawieniem mogą doprowadzić do rozpoznania choroby.
Jest do defekt jakościowy czynnika von Willebranda, a więc zawartość białka może być prawidłowa lub tylko nieznacznie zmniejszona, ale czynnik nie funkcjonuje prawidłowo. Występuje w 20-25% przypadków. Typ 2 dzieli się na cztery podtypy: 2A, 2B, 2N i 2M.
Występuje najrzadziej. Jest to najcięższa postać choroby. Chorzy mają śladową ilość czynnika von Willebranda we krwi (czasami nawet niewykrywalną} oraz niski poziom czynnika VIII.
Pierwszym krokiem powinna być konsultacja z lekarzem hematologiem i badanie krwi. Niestety nie ma jednego, konkretnego badania, które od razu pozwalałoby na postawienie pewnej diagnozy, dlatego proces rozpoznania choroby jest długotrwały.
Mimo, że choroba von Willebranda dotyka populacji kobiet i mężczyzn, to jednak zdecydowanie częściej bywa diagnozowana u kobiet. Wynika to z tego, że jednym z podstawowych objawów tej choroby jest krwotoczna miesiączka.
Diagnostyka choroby składa się z dwóch etapów: klinicznego i laboratoryjnego.
Obejmuje głównie wywiad chorobowy oraz zapoznanie się z rodzajem i intensywnością krwawień. Dotyczy on zarówno potencjalnego chorego jak i jego rodziny, ponieważ choroba von Willebranda jest schorzeniem dziedzicznym. Należy przy tym zachować szczególną ostrożność, gdyż nawet w przypadku występowania tego samego typu choroby (a nawet podtypu!) w danej rodzinie, objawy u poszczególnych jej członków mogą być różne.
obejmuje badania krwi przeprowadzane w specjalistycznych laboratoriach. Diagnostyka laboratoryjna choroby von Willebranda składa się z trzech etapów:
Badania krwi niezbędne do postawienia wstępnej diagnozy:
Trudnością w określeniu ilości czynnika von Willebranda jest fakt, że jego poziom we krwi zależy od wielu czynników:
(np. grupa krwi - osoby z grupą krwi 0 mają naturalnie obniżony poziom czynników krzepnięcia),
(np. ciąża, aktywność fizyczna, stres, zmęczenie, antykoncepcja),
(np. stany zapalne, zakażenia, choroby nerek i wątroby, nowotwory, cukrzyca),
(u dzieci występuje duża podatność na stres, który podwyższa poziom czynników, a u dorosłych po 40 roku życia ilość czynnika we krwi wzrasta naturalnie dlatego ludzie starsi mają często lżejsze objawy).
Dlatego zaleca się 2-3-krotne powtórzenie badania, w różnych odstępach czasu. Dodatkowym utrudnieniem w postawieniu diagnozy jest duża rozpiętość aktywności czynnika von Willebranda we krwi osób zdrowych – normą jest 35%-150%.
Choroby von Willebranda nie da się trwale wyleczyć – medycyna pozwala jedynie ograniczać objawy i skutecznie hamować krwawienia oraz zapobiegać ich występowaniu. Cel ten można osiągnąć poprzez stosowanie:
(desmopresyna, koncentraty czynników krzepnięcia) poprzez uzupełnienie niedoboru czynnika von Willebranda i czynnika VIII. Koncentraty lub desmopresynę stosuje się w przypadku wystąpienia krwawienia, urazów oraz jako przygotowanie i osłona zabiegów operacyjnych. Dawka, częstotliwość podawania preparatu oraz czas leczenia są uzależnione od rodzaju krwawienia i stopnia jego ciężkości.
(leki antyfibrynolityczne, kleje fibrynowe, terapia hormonalna, leczenie zabiegowe krwotocznych miesiączek.) Kwas traneksamowy i aminokapronowy może być stosowany np. do leczenia krwawień z błon śluzowych.
syntetyczny lek podobny do hormonu, który naturalnie występuje w organizmie. Uwalnia on czynnik von Willebranda z naczyń krwionośnych. Może być ona podawana dożylnie, podskórnie i donosowo. Desmopresyny nie można przyjmować na stałe – obowiązkowe są przerwy, aby organizm sam odbudował zapasy czynnika von Willebranda.
Kuracja może powodować łagodne skutki uboczne, w postaci zaczerwienienia twarzy, nudności czy bólu głowy. Dodatkowo powoduje zatrzymywanie wody w organizmie, hamując wytwarzanie moczu. Stosowana jest u pacjentów z typem 1 choroby von Willebranda i w niektórych postaciach typu 2. W typach 2 i 3 desmopresyna nie zawsze jest skuteczna, ponieważ w organizmie jest za mało czynnika von Willebranda. Odradza się stosowanie jej u pacjentów z 3 typem choroby.
podawane są jako zastrzyk dożylny trwający kilka minut (może być aplikowany samodzielnie przez chorego). Są leczeniem z wyboru u wszystkich chorych z ciężką postacią choroby (typ 3), a także u części chorych z typem 2 i 1 (u tych, u których są objawy złej tolerancji bądź nieskuteczności desmopresyny).
(lub aminokapronowy niedostępny w Polsce) – są to leki antyfibrynolityczne pomagające w utrzymaniu powstałego skrzepu, poprzez powstrzymanie aktywności plazminy – enzymu rozpuszczającego skrzepy krwi. Leki te nie wpływają na sam proces krzepnięcia, więc nie są zamiennikiem desmopresyny bądź koncentratów czynników krzepnięcia. Preparaty te są szczególnie skuteczne jako osłona zabiegów dentystycznych, przy krwawieniach z nosa i jamy ustnej oraz w leczeniu krwotocznych miesiączek. Mogą być podawane w formie zastrzyków dożylnych, jako roztwór do miejscowego zastosowania oraz w formie tabletek. Skutkami ubocznymi mogą być m.in.: zawroty głowy, biegunka, bóle żołądka, a czasem uczucie zmęczenia i senności.
czyli substancja zawierająca fibrynę – naturalne białko przyspieszające krzepnięcie krwi, które w trakcie gojenia się ran zostaje wchłonięte. Jest aplikowany bezpośrednio na miejsce krwawienia, szczególnie polecany przy zabiegach stomatologicznych, gojeniu ran itp.
Małe krwawienia i drobne urazy nie zawsze wymagają opieki medycznej. Pacjent może sam zatamować krwawienia poprzez ucisk, czy zastosować zimny okład na siniaki.
Przy poważniejszych typach choroby (2 i 3) również możliwe jest leczenie domowe. Polega ono na samodzielnym aplikowaniu desmopresyny lub koncentratów przez chorego. Pacjenci (dorośli i dzieci) po odpowiednim przeszkoleniu w ośrodku leczenia skaz krwotocznych potrafią sami przygotować, a często również podać dożylnie lek.
Zaletą leczenia domowego jest m.in. ułatwienie codziennego funkcjonowania i akceptacji choroby, co jest szczególnie istotne przy małym pacjencie, a także szybsze rozpoczęcie leczenia w przypadku pojawienia się krwawienia. O podjęciu leczenia domowego powinien zdecydować lekarz prowadzący - hematolog.
Zgodnie z wytycznymi opracowanymi przez Światową Organizację Hemofilii, pacjenci z chorobą von Willebranda, podobnie jak z innymi wrodzonymi skazami krwotocznymi, powinni mieć dostęp do specjalistycznych ośrodków medycznych i stale współpracować z lekarzami, szczególnie z hematologiem i ginekologiem.
Pełny wykaz placówek, gdzie można szukać pomocy, znajduje się w poniżej. Kliknij na wybrane województwo, aby wyświetlić adresy placówek.
Sam. Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 PUM Klinika Hematologii
ul, Unii Lubelskiej 1, 71-252 Szczecin
tel. 91 425 33 47; Przykliniczna Przychodnia Specjalistyczna dla Dorosłych
Poradnia Hematologiczna tel. 91 4253398
Sam. Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 PUM Klinika Chorób Dzieci Oddział Hematologii i Onkologii Dziecięcej
ul. Unii Lubelskiej 1, 71-252 Szczecin
tel. 91 425 31 39; 425 35 39 / 91 425 30 00 (centrala)
Sam. Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 GUM w Gdańsku Klinika Hematologii
ul. Dębinki 7 Budynek nr 26, 80-211 Gdańsk
tel. 58 349 22 30, 58 349 28 30 (klinika hematologii)
Sam. Publiczny Szpital Kliniczny nr 1 GUM w Gdańsku Klinika Chorób Dzieci
ul. Dębinki 7, 80-211 Gdańsk
tel. 58 349 28 63, 58 349 28 70 / 58 349 28 80 (klinika chorób dzieci)
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Olsztynie
ul. Żołnierska 18, 10-561 Olsztyn
tel. 89 53 86 356, 89 53 86 598 (centrala), 89 53 86 389 (oddział hematologii)
Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. prof. dr Stanisława Popowskiego
Oddział Kliniczny Onkologii i Hematologii Dziecięcej
ul Żołnierska 18, 10-561 Olsztyn
tel. 89 5393371
Państwowy Szpital Kliniczny Klinika Hematologii UM w Białymstoku
ul. M. Skłodowskiej-Curie 24a, 15-097 Białystok
tel. 85 746 86 03
Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Ludwika Zamenhofa, Klinika Onkologii i Hematologii Dziecięcej UM w Białymstoku
ul. Waszyngtona 17, 15-274 Białystok
tel. 85 74 50 846 - Sekretariat Kliniki Onkologii i Hematologii
Wojewódzki Szpital Kliniczny im. Karola Marcinkiewicza Sp. z o. o., Oddział Hematologii
ul. Zyty 26, 65-046 Zielona Góra
tel. 68 32 96 200 , 68 32 96 386, 68 32 96 372
Wojewódzki Szpital Kliniczny im. Karola Marcinkiewicza Sp. z o. o. Oddział Pediatrii
ul. Zyty 26, 65-045 Zielona Góra
tel. 68 329 63 88 (centrala), 68 329 63 86 (ordynator), 68 329 63 92 / 88 (oddział pediatrii)
Wielospecjalistyczny Szpital Wojewódzki w Gorzowie Wlkp. Sp. z o. o. Oddział Hematologii i Chorób Rozrostowych Układu Krwiotwórczego
ul. Jana Dekerta 1, 66-400 Gorzów Wielkopolski
tel. 95 733 14 97-98 / 95 733 12 22 / 95 733 12 27, 95 733 1491
Szpital Kliniczny Przemienienia Pańskiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
ul. Szamarzewskiego 82/84, 60-569 Poznań
tel. 61 854 93 83
Oddział Chorób Wewnętrznych i Hematologii, Specjalistyczny ZOZ nad Matką i Dzieckiem
ul. B. Krysiewicza 7/8, 61-825 Poznań
tel. 61 850 62 78 / 61 850 62 79 (dyrekcja)
Szpital Uniwersytecki im. dr A. Jurasza; Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii
ul Skłodowskiej-Curie 9, 85-094 Bydgoszcz
tel. 52 585 48 60 - sekretariat
Specjalistyczny Szpital Miejski im. Mikołaja Kopernika w Toruniu Oddział Hematologii
ul. Batorego 17/19, 87-100 Toruń
tel. 56 610 03 21, 56 610 04 13, 56 610 04 17
Katedra i Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii WUM
SPDSK, ul. Żwirki i Wigury 63A, 02-091 Warszawa
Pokój lekarski: 22 317 96 17 lub 96 14
Poradnia: 22 317 91 89/ 88
Pokój pielęgniarek hematologia: 22 317 96 51
Pddział dzienny: hematologia 22 317 96 23
Centrala szpitala: 22 317 91 64
Lekarz dyżurny: 790 338 596
e-mail: hematologia@spdsk.edu.pl
Instytut Hematologii i Transfuzjologii
ul. Indiry Gandhi 14, 02-776 Warszawa
Centrala Poradnia Skaz Krwotocznych: 22 34 96 100
Rejestracja: 22 34 96 132
Gabinety lekarskie: 22 34 96 153, 22 34 96 154
Gabinet zabiegowy: 22 34 96 155
Klinika Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej UM
ul. Borowska 213
50-556 Wrocław
nr tel. do rejestracji 71-733-2710
Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku UM
ul. Pasteura 4, 50-367 Wrocław
tel. 71 784 01 12 / 71 784 25 76 (centrala), fax 784 25 76
Wojewódzkie Centrum Medyczne Oddział Pediatrii
ul. Witosa 26, 45-418 Opole
tel. 77 45 20 798
Szpital Wojewódzki w Opolu, Oddział Hematologii
ul. Katowicka 64, 45-061 Opole
tel. 77 443 35 95 (centrala), 77 443 35 50 (pielęgniarki oddziału hematologii)
Centralny Szpital Kliniczny, Ośrodek Pediatryczny im. M. Konopnickiej, Poradnia Hematologiczna
ul. Sporna 36/50, 97-738 Łódź
tel. 42 617 77 77 (centrala szpitala); 42 617 77 57 (pok. lek. oddział VI); 42 617 77 32 (oddział VII)
Klinika Hematologii UM w Łodzi
ul. Ciołkowskiego 2, 93-510 Łódź
tel. centrala 42 689 50 00, hematologia 42 689 51 91, sekretariat 42 689 51 93
Uniwersytecki Szpital Dziecięcy Klinika Hematologii i Onkologii
ul. Chodźki 2, 20-093 Lublin
tel. 81 743 00 10 (centrala), 81 718 55 20 (oddział hematologii i onkologii)
Wojewódzka Przychodnia Specjalistyczna Poradnia Hematologiczna
Al. Kraśnicka 100, 27-718 Lublin
tel. 81 537 42 45
SP Szpital Kliniczny Nr 1 Klinika Hematoonkologii i Transplantacji Szpiku
ul. Staszica 11, 20-081 Lublin
tel. 81 534 54 68
Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka i Matki, Oddział Onkologii, Hematologii i Chemioterapii
ul. Medyków 16, 40-752 Katowice
tel. 32 207 18 00, 32 207 17 63 (oddział onkologii, hematologii i chemioterapii)
Państwowy Szpital Kliniczny, Katedra i Klinika Hematologii Śląskiego UM
ul. Reymonta 8, 40-029 Katowice
tel. 32 259 12 00 (centrala), 32 259 12 81 (katedra i klinika hematologii)
Szpital Pediatryczny, I Oddział Wewnętrzny
ul. Sobieskiego 83, 43-300 Bielsko-Biała
tel. 33 812 5000 do 4 w. 250
Szpital Wojewódzki, Oddział I Wewnętrzny
ul. Armii Krajowej 101, 43-316 Bielsko-Biała
tel. 33 81 02 270 / 33 81 020 00 / 33 810 01 45, 33 81 02 270
Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej, I Oddział Chorób Wewnętrznych
ul. Bielska 4, 43-400 Cieszyn
tel. 33 852 05 11 w. 370, 371, 372
Chorzowskie Centrum Pediatrii Oddział Hematologii i Onkologii Dziecięcej
ul. Truchana 7, 41-500 Chorzów
tel. 32 3490043, 32 3490075, 32 3490000
Woj. Szpital Specjalistyczny im. Najświętszej Maryi Panny Oddział Dziecięcy
ul. Bialska 104/118, 42-200 Częstochowa
tel. 34 367 36 18 (pielęgniarki); 34 367 36 12, 34 367 36 20 (sekretariat)
Wojewódzki Szpital Zespolony Oddział Chorób Wewnętrznych
ul. PCK 1, 42-200 Częstochowa
tel. 34 325 48 21, 34 325 26 11 (sekretariat)
Szpital nr 1 Oddział Pediatrii
ul. Kościuszki 29, 44-100 Gliwice
tel. 32 461 32 77 (oddział pediatrii), 32 461 32 77 (sekretariat oddziału pediatrii) w. 287, 277
Świętokrzyskie Centrum Onkologii, Oddział Hematologii
ul. Artwińskiego 3, 25-734 Kielce
tel. 41 367 44 78 (centrala), 41 367 41 82 (sekretariat oddziału hematologii)
Wojewódzki Szpital Zespolony Świętokrzyskie Centrum Pediatrii im. Władysława Buszkowskiego, II Klinika Pediatrii – Oddział Onkologii i Hematologii Dziecięcej
ul. Grunwaldzka 45, Pawilon G, 25-736 Kielce
tel. 41 361 55 25 (centrala), 41 347 05 60 (gabinet lekarski)
Sam. Publiczny Dziecięcy Szpital Kliniczny CM UJ Klinika Onkologii i Hematologii Dziecięcej
ul. Wielicka 265, 30-522 Kraków Prokocim
tel. 12 658 20 11
Klinika Hematologii CM
ul. Kopernika 17, 31-501 Kraków
tel. 12 12 424 76 00, fax: 12 424 74 26
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Oddział Chorób Wewnętrznych z Pododdziałem Hematologii
ul. Lwowska 60, 35-301 Rzeszów
tel. 17 86 64 352 (oddział chorób wewnętrznych)
Kliniczny Szpital Wojewódzki nr 2 im. Św. Jadwigi Królowej w Rzeszowie Klinika Onkohematologii Dziecięcej
ul. Lwowska 60, 35-301 Rzeszów
sekretariat tel.: 17 86 64 588, gab. lek.: 17 86 64 558, pielęgniarki: 17 86 64 601