Choroba von Willebranda jest wrodzoną skazą krwotoczną, spowodowaną niedoborem lub całkowitym brakiem czynnika von Willebranda, i wtórnie, czynnika VIII we krwi. Czynnik ten jest białkiem, które jest potrzebne, aby proces krzepniecia krwi przebiegał prawidłowo.
Pierwsza publikacja na temat choroby von Willebranda pochodzi z 1926 roku, a jej autorem jest fiński lekarz Eric von Willebrand. Zauważył on, że u pewnej rodziny rybackiej występowały częste krwawienia i krwotoki. Opis ich przypadku dał podwaliny pod dalsze badania i odkrycie czynnika krzepliwości krwi.
Po śmierci Erica von Willebranda badania nad chorobą kontynuowała grupa szwedzkich badaczy, m.in.: Inga Marie Nilsson, Margareta Blomback i Irene von Francken, którzy w 1956 roku opracowali pierwszą substancję leczniczą. Ich dalsze badania wykazały, że przyczyną przedłużonego czasu krwawienia u pacjentów jest niedobór białka występującego w osoczu. Białko to odkryto w 1959 roku i nazwano czynnikiem von Willebranda, a skazę krwotoczną spowodowaną jego niedoborem – chorobą von Willebranda.
Niewystarczająca ilość czynnika (lub jego brak) sprawia,
że proces krzepnięcia krwi przebiega wolniej.
Prawidłowy
proces krzepnięcia
Etap 1
Naczynia krwionośne kurczą się, aby spowolnić dopływ krwi do zranionego miejsca.
Etap 2
Płytki krwi, czyli małe komórki o średnicy nie większej niż 1/10 000 cm, które krążą we krwi, przylegają do ścianek uszkodzonego naczynia krwionośnego i tworzą tak zwany “czop” w miejscu zranienia.
Etap 3
Czynnik von Willebranda działa jak klej, który utrzymuje płytki krwi w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego.
Etap 4
Czynniki krzepnięcia (białka) krążące we krwi gromadzą się na powierzchni płytek, tworząc skrzep fibrynowy o strukturze przypominającej siateczkę.
Prawidłowy czynnik von Willebranda (vWF)
Proces krzepnięcia
w chorobie von Willebranda
Etap 1
Naczynia krwionośne u osób z chorobą von Willebranda kurczą się w prawidłowy sposób.
Etap 2 i 3
Osoba z chorobą von Willenbranda ma we krwi zbyt mało czynnika von Willebranda lub nie działa on prawidłowo. Z tego powodu nie spełnia on swojej funkcji, polegającej na utrzymywaniu płytek krwi w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego. Płytki krwi nie przylegają do wnętrza naczynia krwionośnego wystarczajaco silnie.
Etap 4
Czynnik von Willebranda transportuje czynnik VIII w układzie krwionośnym i chroni go przed rozkładem. Czynnik VIII to jedno z białek potrzebnych do wytworzenia skrzepu. Jeżeli jest zbyt mało czynnika von Willebranda, czynnik VIII traci swoją stabilność i jest szybko niszczony - jego ilość we krwi może zmaleć. Bez prawidłowego poziomu czynnika VIII utworzenie trwałego skrzepu wymaga więcej czasu.
Nieprawidłowy czynnik von Willebranda (vWF)
Dziedziczenie następuje autosomalnie recesywnie – do jej wystąpienia potrzebne są dwa allele ,,wadliwego” genu (znajdującego się na 12 chromosomie).
Choroba von Willebranda może mieć 2 przyczyny:
Objawy choroby von Willebranda i ich intensywność zależą od typu choroby.
Charakterystycznymi objawami choroby von Willebranda są:
Objawy mogą pojawić się w każdym wieku. U dzieci pierwszymi oznakami mogą być liczne siniaki, krwawienia z nosa, czy przedłużone krwawienia po skaleczeniu. Chociaż objawy mogą wystąpić u kobiet i u mężczyzn, choroba von Willebranda jest jednak bardziej uciążliwa w życiu codziennym dla kobiet, ponieważ prowadzi do krwotocznych miesiączek oraz powikłania po porodach.
Charakteryzuje się zmniejszoną zawartością czynnika von Willebranda w osoczu. Chorzy posiadają we krwi czynnik von Willebranda, jednak jego ilość nie wystarcza do prawidłowego krzepnięcia krwi. Szacuje się, że ten typ choroby występuje u ok. 75% wszystkich chorych. Niestety znaczna część z nich nie jest tego świadoma. Dopiero poważne urazy lub zabiegi chirurgiczne, które są powikłane krwawieniem mogą doprowadzić do rozpoznania choroby.
Jest do defekt jakościowy czynnika von Willebranda, a więc zawartość białka może być prawidłowa lub tylko nieznacznie zmniejszona, ale czynnik nie funkcjonuje prawidłowo. Występuje w 20-25% przypadków. Typ 2 dzieli się na cztery podtypy: 2A, 2B, 2N i 2M.
Występuje najrzadziej. Jest to najcięższa postać choroby. Chorzy mają śladową ilość czynnika von Willebranda we krwi (czasami nawet niewykrywalną} oraz niski poziom czynnika VIII.
Pierwszym krokiem powinna być konsultacja z lekarzem hematologiem i badanie krwi. Niestety nie ma jednego, konkretnego badania, które od razu pozwalałoby na postawienie pewnej diagnozy, dlatego proces rozpoznania choroby jest długotrwały.
Mimo, że choroba von Willebranda dotyka populacji kobiet i mężczyzn, to jednak zdecydowanie częściej bywa diagnozowana u kobiet. Wynika to z tego, że jednym z podstawowych objawów tej choroby jest krwotoczna miesiączka.
Diagnostyka choroby składa się z dwóch etapów: klinicznego i laboratoryjnego.
Obejmuje głównie wywiad chorobowy oraz zapoznanie się z rodzajem i intensywnością krwawień. Dotyczy on zarówno potencjalnego chorego jak i jego rodziny, ponieważ choroba von Willebranda jest schorzeniem dziedzicznym. Należy przy tym zachować szczególną ostrożność, gdyż nawet w przypadku występowania tego samego typu choroby (a nawet podtypu!) w danej rodzinie, objawy u poszczególnych jej członków mogą być różne.
obejmuje badania krwi przeprowadzane w specjalistycznych laboratoriach. Diagnostyka laboratoryjna choroby von Willebranda składa się z trzech etapów:
Badania krwi niezbędne do postawienia wstępnej diagnozy:
Trudnością w określeniu ilości czynnika von Willebranda jest fakt, że jego poziom we krwi zależy od wielu czynników:
(np. grupa krwi - osoby z grupą krwi 0 mają naturalnie obniżony poziom czynników krzepnięcia),
(np. ciąża, aktywność fizyczna, stres, zmęczenie, antykoncepcja),
(np. stany zapalne, zakażenia, choroby nerek i wątroby, nowotwory, cukrzyca),
(u dzieci występuje duża podatność na stres, który podwyższa poziom czynników, a u dorosłych po 40 roku życia ilość czynnika we krwi wzrasta naturalnie dlatego ludzie starsi mają często lżejsze objawy).
Dlatego zaleca się 2-3-krotne powtórzenie badania, w różnych odstępach czasu. Dodatkowym utrudnieniem w postawieniu diagnozy jest duża rozpiętość aktywności czynnika von Willebranda we krwi osób zdrowych – normą jest 35%-150%.
Choroby von Willebranda nie da się trwale wyleczyć – medycyna pozwala jedynie ograniczać objawy i skutecznie hamować krwawienia oraz zapobiegać ich występowaniu. Cel ten można osiągnąć poprzez stosowanie:
(desmopresyna, koncentraty czynników krzepnięcia) poprzez uzupełnienie niedoboru czynnika von Willebranda i czynnika VIII. Koncentraty lub desmopresynę stosuje się w przypadku wystąpienia krwawienia, urazów oraz jako przygotowanie i osłona zabiegów operacyjnych. Dawka, częstotliwość podawania preparatu oraz czas leczenia są uzależnione od rodzaju krwawienia i stopnia jego ciężkości.
(leki antyfibrynolityczne, kleje fibrynowe, terapia hormonalna, leczenie zabiegowe krwotocznych miesiączek.) Kwas traneksamowy i aminokapronowy może być stosowany np. do leczenia krwawień z błon śluzowych.
syntetyczny lek podobny do hormonu, który naturalnie występuje w organizmie. Uwalnia on czynnik von Willebranda z naczyń krwionośnych. Może być ona podawana dożylnie, podskórnie i donosowo. Desmopresyny nie można przyjmować na stałe – obowiązkowe są przerwy, aby organizm sam odbudował zapasy czynnika von Willebranda.
Kuracja może powodować łagodne skutki uboczne, w postaci zaczerwienienia twarzy, nudności czy bólu głowy. Dodatkowo powoduje zatrzymywanie wody w organizmie, hamując wytwarzanie moczu. Stosowana jest u pacjentów z typem 1 choroby von Willebranda i w niektórych postaciach typu 2. W typach 2 i 3 desmopresyna nie zawsze jest skuteczna, ponieważ w organizmie jest za mało czynnika von Willebranda. Odradza się stosowanie jej u pacjentów z 3 typem choroby.
podawane są jako zastrzyk dożylny trwający kilka minut (może być aplikowany samodzielnie przez chorego). Są leczeniem z wyboru u wszystkich chorych z ciężką postacią choroby (typ 3), a także u części chorych z typem 2 i 1 (u tych, u których są objawy złej tolerancji bądź nieskuteczności desmopresyny).
(lub aminokapronowy niedostępny w Polsce) – są to leki antyfibrynolityczne pomagające w utrzymaniu powstałego skrzepu, poprzez powstrzymanie aktywności plazminy – enzymu rozpuszczającego skrzepy krwi. Leki te nie wpływają na sam proces krzepnięcia, więc nie są zamiennikiem desmopresyny bądź koncentratów czynników krzepnięcia. Preparaty te są szczególnie skuteczne jako osłona zabiegów dentystycznych, przy krwawieniach z nosa i jamy ustnej oraz w leczeniu krwotocznych miesiączek. Mogą być podawane w formie zastrzyków dożylnych, jako roztwór do miejscowego zastosowania oraz w formie tabletek. Skutkami ubocznymi mogą być m.in.: zawroty głowy, biegunka, bóle żołądka, a czasem uczucie zmęczenia i senności.
czyli substancja zawierająca fibrynę – naturalne białko przyspieszające krzepnięcie krwi, które w trakcie gojenia się ran zostaje wchłonięte. Jest aplikowany bezpośrednio na miejsce krwawienia, szczególnie polecany przy zabiegach stomatologicznych, gojeniu ran itp.
Małe krwawienia i drobne urazy nie zawsze wymagają opieki medycznej. Pacjent może sam zatamować krwawienia poprzez ucisk, czy zastosować zimny okład na siniaki.
Przy poważniejszych typach choroby (2 i 3) również możliwe jest leczenie domowe. Polega ono na samodzielnym aplikowaniu desmopresyny lub koncentratów przez chorego. Pacjenci (dorośli i dzieci) po odpowiednim przeszkoleniu w ośrodku leczenia skaz krwotocznych potrafią sami przygotować, a często również podać dożylnie lek.
Zaletą leczenia domowego jest m.in. ułatwienie codziennego funkcjonowania i akceptacji choroby, co jest szczególnie istotne przy małym pacjencie, a także szybsze rozpoczęcie leczenia w przypadku pojawienia się krwawienia. O podjęciu leczenia domowego powinien zdecydować lekarz prowadzący - hematolog.
Zgodnie z wytycznymi opracowanymi przez Światową Organizację Hemofilii, pacjenci z chorobą von Willebranda, podobnie jak z innymi wrodzonymi skazami krwotocznymi, powinni mieć dostęp do specjalistycznych ośrodków medycznych i stale współpracować z lekarzami, szczególnie z hematologiem i ginekologiem.
Pełny wykaz placówek, gdzie można szukać pomocy, znajduje się w poniżej. Kliknij na wybrane województwo, aby wyświetlić adresy placówek.
Samodzielny Publiczny Szpital
Kliniczny Nr 1 Pomorskiego
Uniwersytetu Medycznego
im. prof. Tadeusza Sokołowskiego
Poradnia Hematologiczna
budynek CDiLND,
ul. Unii Lubelskiej 1,
71-252 Szczecin
tel. 91 425-0490
Samodzielny Publiczny Szpital
Kliniczny Nr 1 Pomorskiego
Uniwersytetu Medycznego
im. prof. Tadeusza Sokołowskiego
Klinika Pediatrii, Hemato-Onkologii
i Gastroenterologii Dziecięcej
bud. ŚW. MIKOŁAJA, wejście „M”
ul. Unii Lubelskiej 1,
71-252 Szczecin
tel. 91 425-3161
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Klinika Hematologii i Transplantologii
Centrum Medycyny Nieinwazyjnej
ul. Smoluchowskiego 17,
80-214 Gdańsk
tel. 58 584 43 30
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Poradnia Hematologiczna dla Dzieci
przy Klinice Pediatrii, Hematologii
i Onkologii
ul. Dębinki 7,
80-952 Gdańsk
tel. 58 727 0505
Szpital Kliniczny Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych i Administracji z
Warmińsko - Mazurskim Centrum
Onkologii
Poradnia Hematologiczna
w Zakresie Zaburzeń Krzepnięcia Krwi
Aleja Wojska Polskiego 37,
10-228 Olsztyn
tel. 89 539-80-00
Wojewódzki Specjalistyczny Szpital
Dziecięcy im. Prof. Stanisława
Popowskiego
Odział Kliniczny Onkologii
i Hematologii Dziecięcj
ul. Żołnierska 18 A,
10-561 Olsztyn
tel. 89 539 33 75 lub 71, 533 319 557
Uniwersytecki Szpital Kliniczny
Klinika Hematologii, Chorób
Wewnętrznych i Angiologii
z Pododdziałem Transplantacji
Komórek Krwiotwórczych
ul. M. Skłodowskiej-Curie 24A,
15-276 Białystok
tel. 85 831 8230
Uniwersytecki Dziecięcy Szpital
Kliniczny im. Ludwika Zamenhofa
Klinika Pediatrii Onkologii
i Hematologii
ul. Jerzego Waszyngtona 17
15-274 Białystok
tel. 85 74 50 846
Szpital Uniwersytecki im. Karola
Marcinkowskiego Sp. z o. o.
Poradnia Hematologiczna
Kliniczny Oddział Hematologii
ul. Zyty 26,
65-046 Zielona Góra
tel. 68 32 96 200
Szpital Uniwersytecki im. Karola
Marcinkowskiego Sp. z o. o.
Kliniczny Oddział Onkologii
i Hematologii Dziecięcej
w Centrum Zdrowia Matki i Dziecka
ul. Ludwika Waryńskiego 2,
65-182 Zielona Góra
tel. 68 32 96 390
Wielospecjalistyczny Szpital Wojewódzki
w Gorzowie Wlkp. Spółka
z Ograniczoną Odpowiedzialnością
Wojewódzka Poradnia Hematologiczna
ul. Dekerta 1
66-400 Gorzów Wielkopolski
tel. 95 782 72 00
Uniwersytecki Szpital Kliniczny
Oddział Hematologii i Transplantacji
Szpiku
ul. Augustyna Szamarzewskiego 84,
60-569 Poznań
tel. 61 854 93 56
Specjalistyczny Zespół Opieki
Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem
Poradnia hematologiczna
ul. Wrzoska 1,
60-663 Poznań
tel. 61 616 21 41
Szpital Uniwersytecki nr 2
im. dr Jana Biziela
Klinika Hematologii
Pawilon „C”
ul. Ujejskiego 75,
85-168 Bydgoszcz
tel. 52 3655 254
Szpital Uniwersytecki nr 1
im. dr Antoniego Jurasza
Klinika Pediatrii, Hematologii
i Onkologii
ul. Marii Skłodowskiej-Curie 9,
85-094 Bydgoszcz
tel. 52 585 48 47
Specjalistyczny Szpital Miejski
im. Mikołaja Kopernika
Poradnia hematologiczna (znajduje się w budynku J)
ul. Batorego 17/19,
87-100 Toruń
tel. 56 61-00-321
Wojewódzki Szpital Zespolony im. L. Rydygiera w Toruniu
Poradnia hematologiczna (znajduje się w budynku J)
ul. Św. Józefa 53-59,
87-100 Toruń
Instytut Hematologii i Transfuzjologii
Ośrodek Leczenia Chorych na
Hemofilię i Pokrewne Skazy
Krwotoczne
ul. Indiry Gandhi 14,
02-776 Warszawa
tel. 22 349-65-65
Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Warszawskiego Uniwersytetu
Medycznego
Ośrodek Leczenia Hemofilii
i Pokrewnych Skaz Krwotocznych
ul. Żwirki i Wigury 63 A,
02-091 Warszawa
tel. 22 317 96 17
Uniwersytecki Szpital Kliniczny
im. Jana Mikulicza Radeckiego
Klinika Hematologii, Nowotworów
Krwi i Transplantacji Szpiku
ul.Wybrzeże Pasteura 4
50-357 Wrocław
tel. 71 784-26-41
Uniwersytecki Szpital Kliniczny
im. Jana Mikulicza Radeckiego
Klinika Transplantacji Szpiku,
Onkologii i Hematologii Dziecięcej
ul. Borowska 213
50-556 Wrocław
tel. 71 733 27 00
W tym wojeództwie nie ma aktualnie żadnego ośrodka leczenia skaz krwotocznych
Wojewódzkie Wielospecjalistyczne
Centrum Onkologii i Traumatologii
im. M. Kopernika
Ośrodek Leczenia Hemofilii i Innych
Zaburzeń Krzepnięcia Krwi
ul. Ciołkowskiego 2,
90-001 Łódź,
tel. 42 689 52 00
Centralny Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego
Ośrodek Pediatryczny
im. M. Konopnickiej
Poradnia hematologiczna
ul. Sporna 36/50,
90-001 Łódź,
tel. 42 617 77-85
Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 1
Klinika Hematoonkologii
i Transplantacji Szpiku
ul. Staszica 11,
20-081 Lublin
tel. 81 534 54 68
Uniwersytecki Szpital Dziecięcy
Klinika Hematologii, Onkologii
i Transplantologii Dziecięcej
ul. Gębali 6,
20-093 Lublin
tel. 81 71 85 520, 81 71 85 303, 81 71 85 501,
81 71 85 502
Samodzielny Publiczny Szpital
Kliniczny im. Andrzeja Mielęckiego
Śląskiego Uniwersytetu Medycznego
Oddział Hematologii i Transplantacji
Szpiku/Poradnia Hematologiczna
i Immunologii
ul. Henryka Dąbrowskiego 25,
40-032 Katowice
tel. 32 2591 281
Samodzielny Publiczny Szpital
Kliniczny Nr 1 im. Prof. Stanisława
Szyszko, Śląskiego Uniwersytetu
Medycznego
Poradnia Hematologii i Onkologii
Dziecięcej
ul. 3-go Maja 13-15,
41-800 Zabrze
tel. 32 37 04 334
Świętokrzyskie Centrum Onkologii
Samodzielny Publiczny Zakład
Opieki Zdrowotnej
Klinika Hematologii i Transplantacji
Szpiku
ul. Stefana Artwińskiego 3,
25-734 Kielce
tel. 41 367 4841
Wojewódzki Szpital Zespolony,
Świętokrzyskie Centrum Pediatrii im.
Władysława Buszkowskiego
Oddział Onkologii i Hematologii
Dziecięcej
ul. Grunwaldzka 45,
25-736 Kielce
tel. 41 335-87-18, 345-63-25
Szpital Uniwersytecki
Poradnia Hematologiczna
Kliniczny Oddział Hematologii
ul. Jakubowskiego 2,
30-688 Kraków-Prokocim
tel. 12 400 33 00
Uniwersytecki Szpital Dziecięcy
Poradnia Onkologii i Hematologii
Dziecięcej
Budynek CALD
ul. Wielicka 265,
30-663 Kraków
tel. 12 658 20 11 wew. 1135
Kliniczny Szpital Wojewódzki nr 2
im. Św. Jadwigi Królowej
Klinika Onkohematologii Dziecięcej/
Poradnia Hematologiczna – dla Dzieci
ul. Lwowska 60,
35-301 Rzeszów
tel. 17 86 64 470, 17 86 64 471
Lista ośrodków leczenia została opracowana na podstawie „Narodowego Programu Leczenia Chorych Na Hemofilię i Pokrewne Skazy Krwotoczne na lata 2024-2028 r."