Kim jest von Willebrand?

Choroba von Willebranda jest wrodzoną skazą krwotoczną, spowodowaną niedoborem lub całkowitym brakiem czynnika von Willebranda, i wtórnie, czynnika VIII we krwi. Czynnik ten jest białkiem, które jest potrzebne, aby proces krzepniecia krwi przebiegał prawidłowo.

Historia choroby

Pierwsza publikacja na temat choroby von Willebranda pochodzi z 1926 roku, a jej autorem jest fiński lekarz Eric von Willebrand. Zauważył on, że u pewnej rodziny rybackiej występowały częste krwawienia i krwotoki. Opis ich przypadku dał podwaliny pod dalsze badania i odkrycie czynnika krzepliwości krwi.

Po śmierci Erica von Willebranda badania nad chorobą kontynuowała grupa szwedzkich badaczy, m.in.: Inga Marie Nilsson, Margareta Blomback i Irene von Francken, którzy w 1956 roku opracowali pierwszą substancję leczniczą. Ich dalsze badania wykazały, że przyczyną przedłużonego czasu krwawienia u pacjentów jest niedobór białka występującego w osoczu. Białko to odkryto w 1959 roku i nazwano czynnikiem von Willebranda, a skazę krwotoczną spowodowaną jego niedoborem – chorobą von Willebranda.

Czynnik von Willebranda jest spoiwem, które utrzymuje płytki krwi w miejscu zranienia umożliwiając prawidłowe gojenie.

Niewystarczająca ilość czynnika (lub jego brak) sprawia,
że proces krzepnięcia krwi przebiega wolniej.

Prawidłowy
proces krzepnięcia

Etap 1

Naczynia krwionośne kurczą się, aby spowolnić dopływ krwi do zranionego miejsca.

Etap 2

Płytki krwi, czyli małe komórki o średnicy nie większej niż 1/10 000 cm, które krążą we krwi, przylegają do ścianek uszkodzonego naczynia krwionośnego i tworzą tak zwany “czop” w miejscu zranienia.

Etap 3

Czynnik von Willebranda działa jak klej, który utrzymuje płytki krwi w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego.

Etap 4

Czynniki krzepnięcia (białka) krążące we krwi gromadzą się na powierzchni płytek, tworząc skrzep fibrynowy o strukturze przypominającej siateczkę.

Prawidłowy czynnik von Willebranda (vWF)

Proces krzepnięcia
w chorobie von Willebranda

Etap 1

Naczynia krwionośne u osób z chorobą von Willebranda kurczą się w prawidłowy sposób.

Etap 2 i 3

Osoba z chorobą von Willenbranda ma we krwi zbyt mało czynnika von Willebranda lub nie działa on prawidłowo. Z tego powodu nie spełnia on swojej funkcji, polegającej na utrzymywaniu płytek krwi w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego. Płytki krwi nie przylegają do wnętrza naczynia krwionośnego wystarczajaco silnie.

Etap 4

Czynnik von Willebranda transportuje czynnik VIII w układzie krwionośnym i chroni go przed rozkładem. Czynnik VIII to jedno z białek potrzebnych do wytworzenia skrzepu. Jeżeli jest zbyt mało czynnika von Willebranda, czynnik VIII traci swoją stabilność i jest szybko niszczony - jego ilość we krwi może zmaleć. Bez prawidłowego poziomu czynnika VIII utworzenie trwałego skrzepu wymaga więcej czasu.

Nieprawidłowy czynnik von Willebranda (vWF)

Przyczyny choroby

Choroba von Willebranda to choroba genetyczna, która występuje zarówno u kobiet i mężczyzn.

Dziedziczenie następuje autosomalnie recesywnie – do jej wystąpienia potrzebne są dwa allele ,,wadliwego” genu (znajdującego się na 12 chromosomie).

Choroba von Willebranda może mieć 2 przyczyny:

  • choroba zostaje przekazana dziecku przez rodzica (matkę lub ojca), który ma wadliwy gen (jednak sam rodzic nie musi mieć objawów choroby von Willebranda)
  • jeden z genów dziecka ulega mutacji (w tym przypadku rodzice nie przenoszą wadliwego genu, a szansa, że ich pozostałe dzieci będą miały chorobę von Willebranda jest nikła)

Choroba von
Willebranda jako schorzenie genetyczne często dotyka kilku członków tej samej rodziny.

Objawy choroby

Objawy choroby von Willebranda i ich intensywność zależą od typu choroby.

Charakterystycznymi objawami choroby von Willebranda są:

  • krwotoczne miesiączki
  • nawracające krwotoki z nosa
  • krwawienia z dziąseł
  • siniaki
  • przedłużone krwawienia po usunięciach zębów i zabiegach chirurgicznych
  • krwawienia z przewodu pokarmowego
  • krwawienia do mięśni i stawów

Objawy mogą pojawić się w każdym wieku. U dzieci pierwszymi oznakami mogą być liczne siniaki, krwawienia z nosa, czy przedłużone krwawienia po skaleczeniu. Chociaż objawy mogą wystąpić u kobiet i u mężczyzn, choroba von Willebranda jest jednak bardziej uciążliwa w życiu codziennym dla kobiet, ponieważ prowadzi do krwotocznych miesiączek oraz powikłania po porodach.

Objawami wylewu krwi do mięśni lub stawów są: obrzęki, narastający ból, uczucie gorąca w miejscu wylewu, ucisk w stawach lub mięśniach, problemy z poruszaniem się.

Typy choroby

Istnieją trzy typy choroby von Willebranda:
typ 1, typ 2 i typ 3.

Typ 1 choroby - postać łagodna

Charakteryzuje się zmniejszoną zawartością czynnika von Willebranda w osoczu. Chorzy posiadają we krwi czynnik von Willebranda, jednak jego ilość nie wystarcza do prawidłowego krzepnięcia krwi. Szacuje się, że ten typ choroby występuje u ok. 75% wszystkich chorych. Niestety znaczna część z nich nie jest tego świadoma. Dopiero poważne urazy lub zabiegi chirurgiczne, które są powikłane krwawieniem mogą doprowadzić do rozpoznania choroby.

Typ 2 choroby - postać umiarkowana

Jest do defekt jakościowy czynnika von Willebranda, a więc zawartość białka może być prawidłowa lub tylko nieznacznie zmniejszona, ale czynnik nie funkcjonuje prawidłowo. Występuje w 20-25% przypadków. Typ 2 dzieli się na cztery podtypy: 2A, 2B, 2N i 2M.

  • z powodu wady struktury czynnika von Willebranda dochodzi do zaburzeń łączenia czynnika von Willebranda i płytek krwi.
  • zwiększenie powinowactwa czynnika von Willebranda do płytek krwi
  • osłabienie wiązania czynnika von Willebranda z czynnikiem VIII
  • osłabienie zdolności łączenia się czynnika von Willebranda z płytkami krwi

Typ 3 choroby - postać ciężka

Występuje najrzadziej. Jest to najcięższa postać choroby. Chorzy mają śladową ilość czynnika von Willebranda we krwi (czasami nawet niewykrywalną} oraz niski poziom czynnika VIII.

Diagnostyka

Pierwszym krokiem powinna być konsultacja z lekarzem hematologiem i badanie krwi. Niestety nie ma jednego, konkretnego badania, które od razu pozwalałoby na postawienie pewnej diagnozy, dlatego proces rozpoznania choroby jest długotrwały.

Szacuje się, że aż 9 na 10 chorych nie zostało zdiagnozowanych.

Mimo, że choroba von Willebranda dotyka populacji kobiet i mężczyzn, to jednak zdecydowanie częściej bywa diagnozowana u kobiet. Wynika to z tego, że jednym z podstawowych objawów tej choroby jest krwotoczna miesiączka.

Diagnostyka choroby składa się z dwóch etapów: klinicznego i laboratoryjnego.

Etap kliniczny

Obejmuje głównie wywiad chorobowy oraz zapoznanie się z rodzajem i intensywnością krwawień. Dotyczy on zarówno potencjalnego chorego jak i jego rodziny, ponieważ choroba von Willebranda jest schorzeniem dziedzicznym. Należy przy tym zachować szczególną ostrożność, gdyż nawet w przypadku występowania tego samego typu choroby (a nawet podtypu!) w danej rodzinie, objawy u poszczególnych jej członków mogą być różne.

Etap laboratoryjny

obejmuje badania krwi przeprowadzane w specjalistycznych laboratoriach. Diagnostyka laboratoryjna choroby von Willebranda składa się z trzech etapów:

  • badania przesiewowe
  • badania określające typ choroby (typ 1, 2 czy 3)
  • badania wysokospecjalistyczne określające podtyp choroby ( 2A, 2B, 2N 2M)

Badania krwi niezbędne do postawienia wstępnej diagnozy:

  • morfologia krwi z oceną liczby płytek krwi
  • APTT, PT, fibrynogen
  • antygen czynnika von Willebranda (vWF:Ag) w osoczu
  • aktywność czynnika von Willebranda (vWF:CoF) w osoczu
  • aktywność czynnika VIII
  • testy oceniające hemostazę pierwotną

Trudnością w określeniu ilości czynnika von Willebranda jest fakt, że jego poziom we krwi zależy od wielu czynników:

  • genetycznych

(np. grupa krwi - osoby z grupą krwi 0 mają naturalnie obniżony poziom czynników krzepnięcia),

  • fizjologicznych

(np. ciąża, aktywność fizyczna, stres, zmęczenie, antykoncepcja),

  • patologicznych

(np. stany zapalne, zakażenia, choroby nerek i wątroby, nowotwory, cukrzyca),

  • wiekowych

(u dzieci występuje duża podatność na stres, który podwyższa poziom czynników, a u dorosłych po 40 roku życia ilość czynnika we krwi wzrasta naturalnie dlatego ludzie starsi mają często lżejsze objawy).

Dlatego zaleca się 2-3-krotne powtórzenie badania, w różnych odstępach czasu. Dodatkowym utrudnieniem w postawieniu diagnozy jest duża rozpiętość aktywności czynnika von Willebranda we krwi osób zdrowych – normą jest 35%-150%.

Leczenie

Choroby von Willebranda nie da się trwale wyleczyć – medycyna pozwala jedynie ograniczać objawy i skutecznie hamować krwawienia oraz zapobiegać ich występowaniu. Cel ten można osiągnąć poprzez stosowanie:

1. leków zwiększających zawartość czynnika VIII i czynnika von Willebranda w osoczu

(desmopresyna, koncentraty czynników krzepnięcia) poprzez uzupełnienie niedoboru czynnika von Willebranda i czynnika VIII. Koncentraty lub desmopresynę stosuje się w przypadku wystąpienia krwawienia, urazów oraz jako przygotowanie i osłona zabiegów operacyjnych. Dawka, częstotliwość podawania preparatu oraz czas leczenia są uzależnione od rodzaju krwawienia i stopnia jego ciężkości.

2. leczenia wspomagającego

(leki antyfibrynolityczne, kleje fibrynowe, terapia hormonalna, leczenie zabiegowe krwotocznych miesiączek.) Kwas traneksamowy i aminokapronowy może być stosowany np. do leczenia krwawień z błon śluzowych.

Leki

Desmopresyna

syntetyczny lek podobny do hormonu, który naturalnie występuje w organizmie. Uwalnia on czynnik von Willebranda z naczyń krwionośnych. Może być ona podawana dożylnie, podskórnie i donosowo. Desmopresyny nie można przyjmować na stałe – obowiązkowe są przerwy, aby organizm sam odbudował zapasy czynnika von Willebranda.

Kuracja może powodować łagodne skutki uboczne, w postaci zaczerwienienia twarzy, nudności czy bólu głowy. Dodatkowo powoduje zatrzymywanie wody w organizmie, hamując wytwarzanie moczu. Stosowana jest u pacjentów z typem 1 choroby von Willebranda i w niektórych postaciach typu 2. W typach 2 i 3 desmopresyna nie zawsze jest skuteczna, ponieważ w organizmie jest za mało czynnika von Willebranda. Odradza się stosowanie jej u pacjentów z 3 typem choroby.

Koncentraty czynnika VIII zawierające czynnik von Willebranda

podawane są jako zastrzyk dożylny trwający kilka minut (może być aplikowany samodzielnie przez chorego). Są leczeniem z wyboru u wszystkich chorych z ciężką postacią choroby (typ 3), a także u części chorych z typem 2 i 1 (u tych, u których są objawy złej tolerancji bądź nieskuteczności desmopresyny).

Kwas traneksamowy

(lub aminokapronowy niedostępny w Polsce) – są to leki antyfibrynolityczne pomagające w utrzymaniu powstałego skrzepu, poprzez powstrzymanie aktywności plazminy – enzymu rozpuszczającego skrzepy krwi. Leki te nie wpływają na sam proces krzepnięcia, więc nie są zamiennikiem desmopresyny bądź koncentratów czynników krzepnięcia. Preparaty te są szczególnie skuteczne jako osłona zabiegów dentystycznych, przy krwawieniach z nosa i jamy ustnej oraz w leczeniu krwotocznych miesiączek. Mogą być podawane w formie zastrzyków dożylnych, jako roztwór do miejscowego zastosowania oraz w formie tabletek. Skutkami ubocznymi mogą być m.in.: zawroty głowy, biegunka, bóle żołądka, a czasem uczucie zmęczenia i senności.

Klej fibrynowy

czyli substancja zawierająca fibrynę – naturalne białko przyspieszające krzepnięcie krwi, które w trakcie gojenia się ran zostaje wchłonięte. Jest aplikowany bezpośrednio na miejsce krwawienia, szczególnie polecany przy zabiegach stomatologicznych, gojeniu ran itp.

Pacjenci różnie reagują na leki – o wyborze leku, sposobie podania i dawce powinien zawsze decydować lekarz

Leczenie domowe

Małe krwawienia i drobne urazy nie zawsze wymagają opieki medycznej. Pacjent może sam zatamować krwawienia poprzez ucisk, czy zastosować zimny okład na siniaki.

Przy poważniejszych typach choroby (2 i 3) również możliwe jest leczenie domowe. Polega ono na samodzielnym aplikowaniu desmopresyny lub koncentratów przez chorego. Pacjenci (dorośli i dzieci) po odpowiednim przeszkoleniu w ośrodku leczenia skaz krwotocznych potrafią sami przygotować, a często również podać dożylnie lek.

Zaletą leczenia domowego jest m.in. ułatwienie codziennego funkcjonowania i akceptacji choroby, co jest szczególnie istotne przy małym pacjencie, a także szybsze rozpoczęcie leczenia w przypadku pojawienia się krwawienia. O podjęciu leczenia domowego powinien zdecydować lekarz prowadzący - hematolog.

Ośrodki leczenia

Zgodnie z wytycznymi opracowanymi przez Światową Organizację Hemofilii, pacjenci z chorobą von Willebranda, podobnie jak z innymi wrodzonymi skazami krwotocznymi, powinni mieć dostęp do specjalistycznych ośrodków medycznych i stale współpracować z lekarzami, szczególnie z hematologiem i ginekologiem.

Pełny wykaz placówek, gdzie można szukać pomocy, znajduje się w poniżej. Kliknij na wybrane województwo, aby wyświetlić adresy placówek.

image/svg+xml TORUŃZABRZEGORZÓWWIELKOPOLSKI

Szczecin

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego im. prof. Tadeusza Sokołowskiego
Poradnia Hematologiczna budynek CDiLND,

ul. Unii Lubelskiej 1,
71-252 Szczecin
tel. 91 425-0490

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego im. prof. Tadeusza Sokołowskiego
Klinika Pediatrii, Hemato-Onkologii i Gastroenterologii Dziecięcej bud. ŚW. MIKOŁAJA, wejście „M”

ul. Unii Lubelskiej 1,
71-252 Szczecin
tel. 91 425-3161

Gdańsk

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Klinika Hematologii i Transplantologii
Centrum Medycyny Nieinwazyjnej

ul. Smoluchowskiego 17,
80-214 Gdańsk
tel. 58 584 43 30

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne
Poradnia Hematologiczna dla Dzieci przy Klinice Pediatrii, Hematologii i Onkologii

ul. Dębinki 7,
80-952 Gdańsk
tel. 58 727 0505

Olsztyn

Szpital Kliniczny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z Warmińsko - Mazurskim Centrum Onkologii
Poradnia Hematologiczna w Zakresie Zaburzeń Krzepnięcia Krwi

Aleja Wojska Polskiego 37,
10-228 Olsztyn
tel. 89 539-80-00

Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy im. Prof. Stanisława Popowskiego
Odział Kliniczny Onkologii i Hematologii Dziecięcj

ul. Żołnierska 18 A,
10-561 Olsztyn
tel. 89 539 33 75 lub 71, 533 319 557

Białystok

Uniwersytecki Szpital Kliniczny
Klinika Hematologii, Chorób Wewnętrznych i Angiologii z Pododdziałem Transplantacji Komórek Krwiotwórczych

ul. M. Skłodowskiej-Curie 24A,
15-276 Białystok
tel. 85 831 8230

Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny im. Ludwika Zamenhofa
Klinika Pediatrii Onkologii i Hematologii

ul. Jerzego Waszyngtona 17
15-274 Białystok
tel. 85 74 50 846

Zielona Góra

Szpital Uniwersytecki im. Karola Marcinkowskiego Sp. z o. o.
Poradnia Hematologiczna
Kliniczny Oddział Hematologii

ul. Zyty 26,
65-046 Zielona Góra
tel. 68 32 96 200

Szpital Uniwersytecki im. Karola Marcinkowskiego Sp. z o. o.
Kliniczny Oddział Onkologii i Hematologii Dziecięcej w Centrum Zdrowia Matki i Dziecka

ul. Ludwika Waryńskiego 2,
65-182 Zielona Góra
tel. 68 32 96 390

Gorzów Wielkopolski

Wielospecjalistyczny Szpital Wojewódzki w Gorzowie Wlkp. Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością
Wojewódzka Poradnia Hematologiczna

ul. Dekerta 1
66-400 Gorzów Wielkopolski
tel. 95 782 72 00

Poznań

Uniwersytecki Szpital Kliniczny
Oddział Hematologii i Transplantacji Szpiku

ul. Augustyna Szamarzewskiego 84,
60-569 Poznań
tel. 61 854 93 56

Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem
Poradnia hematologiczna

ul. Wrzoska 1,
60-663 Poznań
tel. 61 616 21 41

Bydgoszcz

Szpital Uniwersytecki nr 2 im. dr Jana Biziela
Klinika Hematologii Pawilon „C”

ul. Ujejskiego 75,
85-168 Bydgoszcz
tel. 52 3655 254

Szpital Uniwersytecki nr 1 im. dr Antoniego Jurasza
Klinika Pediatrii, Hematologii i Onkologii

ul. Marii Skłodowskiej-Curie 9,
85-094 Bydgoszcz
tel. 52 585 48 47

Toruń

Specjalistyczny Szpital Miejski im. Mikołaja Kopernika
Poradnia hematologiczna (znajduje się w budynku J)

ul. Batorego 17/19,
87-100 Toruń
tel. 56 61-00-321

Wojewódzki Szpital Zespolony im. L. Rydygiera w Toruniu
Poradnia hematologiczna (znajduje się w budynku J)

ul. Św. Józefa 53-59,
87-100 Toruń

Warszawa

Instytut Hematologii i Transfuzjologii
Ośrodek Leczenia Chorych na Hemofilię i Pokrewne Skazy Krwotoczne

ul. Indiry Gandhi 14,
02-776 Warszawa
tel. 22 349-65-65

Uniwersyteckie Centrum Kliniczne Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego
Ośrodek Leczenia Hemofilii i Pokrewnych Skaz Krwotocznych

ul. Żwirki i Wigury 63 A,
02-091 Warszawa
tel. 22 317 96 17

Wrocław

Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza Radeckiego
Klinika Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku

ul.Wybrzeże Pasteura 4
50-357 Wrocław
tel. 71 784-26-41

Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Jana Mikulicza Radeckiego
Klinika Transplantacji Szpiku, Onkologii i Hematologii Dziecięcej

ul. Borowska 213
50-556 Wrocław
tel. 71 733 27 00

Przepraszamy

W tym wojeództwie nie ma aktualnie żadnego ośrodka leczenia skaz krwotocznych

Łódź

Wojewódzkie Wielospecjalistyczne Centrum Onkologii i Traumatologii im. M. Kopernika
Ośrodek Leczenia Hemofilii i Innych Zaburzeń Krzepnięcia Krwi

ul. Ciołkowskiego 2,
90-001 Łódź,
tel. 42 689 52 00

Centralny Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego
Ośrodek Pediatryczny im. M. Konopnickiej
Poradnia hematologiczna

ul. Sporna 36/50,
90-001 Łódź,
tel. 42 617 77-85

Lublin

Uniwersytecki Szpital Kliniczny Nr 1
Klinika Hematoonkologii i Transplantacji Szpiku

ul. Staszica 11,
20-081 Lublin
tel. 81 534 54 68

Uniwersytecki Szpital Dziecięcy
Klinika Hematologii, Onkologii i Transplantologii Dziecięcej

ul. Gębali 6,
20-093 Lublin
tel. 81 71 85 520, 81 71 85 303, 81 71 85 501, 81 71 85 502

Katowice

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny im. Andrzeja Mielęckiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego
Oddział Hematologii i Transplantacji Szpiku/Poradnia Hematologiczna i Immunologii

ul. Henryka Dąbrowskiego 25,
40-032 Katowice
tel. 32 2591 281

Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 im. Prof. Stanisława Szyszko, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego
Poradnia Hematologii i Onkologii Dziecięcej

ul. 3-go Maja 13-15,
41-800 Zabrze
tel. 32 37 04 334

Kielce

Świętokrzyskie Centrum Onkologii Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej
Klinika Hematologii i Transplantacji Szpiku

ul. Stefana Artwińskiego 3,
25-734 Kielce
tel. 41 367 4841

Wojewódzki Szpital Zespolony, Świętokrzyskie Centrum Pediatrii im. Władysława Buszkowskiego
Oddział Onkologii i Hematologii Dziecięcej

ul. Grunwaldzka 45,
25-736 Kielce
tel. 41 335-87-18, 345-63-25

Kraków

Szpital Uniwersytecki
Poradnia Hematologiczna
Kliniczny Oddział Hematologii

ul. Jakubowskiego 2,
30-688 Kraków-Prokocim
tel. 12 400 33 00

Uniwersytecki Szpital Dziecięcy
Poradnia Onkologii i Hematologii Dziecięcej Budynek CALD

ul. Wielicka 265,
30-663 Kraków
tel. 12 658 20 11 wew. 1135

Rzeszów

Kliniczny Szpital Wojewódzki nr 2 im. Św. Jadwigi Królowej
Klinika Onkohematologii Dziecięcej/ Poradnia Hematologiczna – dla Dzieci

ul. Lwowska 60,
35-301 Rzeszów
tel. 17 86 64 470, 17 86 64 471



Lista ośrodków leczenia została opracowana na podstawie „Narodowego Programu Leczenia Chorych Na Hemofilię i Pokrewne Skazy Krwotoczne na lata 2024-2028 r."